Waterpiepers in de winter

Eind december is een goede tijd om op zoek te gaan naar Waterpiepers. Een soort die een ruime verspreiding heeft in ons land, maar bijna nergens algemeen is.

Waterpiepers zijn voor de scherpe waarnemer niet zo moeilijk thuis te brengen. In het winterkleed zijn onder andere de lichte wenkbrauwstreep, witte buik, donkere pootjes en helderwitte buitenste staartpennen goede veldkenmerken, los van de schrille, eenlettergrepige roep. Het zomerkleed, dat we in ons land niet zo vaak in volle pracht zien, is onmiskenbaar met zijn roze keel en grijzige bovenzijde.

Lang onderkend

Waterpiepers zijn echter schuw en vliegen snel op. Het duurde daarom ook lang voordat hun werkelijke voorkomen in Nederland ontrafeld was. Een halve eeuw geleden stond de soort bekend als zeer zeldzame gast. Met de komst van betere determinatiegidsen en hulpmiddelen (geluidsopnamen) en vooral ook dankzij betere optische apparatuur kwam er meer duidelijkheid. In de jaren zeventig bleek de Waterpieper 's winters verre van zeldzaam te zijn. Een situatie die nog steeds geldt.

Ongewone trekrichting

Waterpiepers komen vanaf half oktober in ons land aan en verlaten het weer begin april. Het gaat om vogels uit de Midden-Europese gebergten, die in de winter naar lager gelegen gebieden afzakken. Trekrichtingen naar onder andere noord en noordwest dus, die de soort ook naar de Lage Landen voeren. Daarmee vormt de Waterpieper een buitenbeentje binnen de Europese trekvogels, die bijna allemaal zuidelijke richtingen aanhouden.

Ruime verspreiding, nergens talrijk

Waterpiepers zijn in de winter door het hele land te vinden, in zo verschillende habitats als boerenland (vooral op natte akkers en weilanden), veengebieden en uiterwaarden. In stedelijk gebied zijn ze schaars, maar het kan geen kwaad waterzuiveringsinstallaties af te speuren (en anders levert het misschien een Grote Gele Kwikstaart op). Talrijk zijn Waterpiepers nergens, maar onder gunstige omstandigheden kunnen zich concentraties van vele tientallen of meer voordoen. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer water zich terugtrekt na inundaties. De soortinfo van waarneming.nl geeft een goed beeld van het voorkomen.

Gevoelig voor strenge winters?

Het lijkt erop dat Waterpiepers na strenge winters wat schaarser zijn dan na zachte winters. Dat valt echter lastig te beoordelen omdat de vogels snel kunnen reageren op plotseling ontstane gunstige voedselsituaties (zie boven) of korte vorstperioden (met concentratievorming op ijsvrije plaatsen), die het algehele beeld wat vertroebelen. Gemiddeld genomen lijken de aantallen op de lange termijn geen duidelijke trend te vertonen.