Opnieuw late start ganzenseizoen

Met de wind in de rug waren afgelopen weekeinde grote groepen ganzen op trek te zien.  Vooral van Kolgans en Brandgans zullen de nodige groepen zijn gearriveerd. En dat is naar huidige maatstaven aan de late kant, want in eerdere jaren was er vaak begin oktober, of zelfs eind september, al sprake van massale aankomst, zo laten de watervogeltellingen en trektellen.nl zien.

Tegenvallende oktobertelling

De watervogeltelling op 13/14 oktober werd onder gunstige, zelfs zomerse omstandigheden uitgevoerd, maar leverde van de meeste soorten ganzen lage aantallen op. Bij Toendrarietgans en Kolgans ging het om nog geen 15% van de aantallen die rond 2015 al half oktober aanwezig waren, bij Brandgans en Rotgans om een derde tot de helft. Bij Kleine Rietgans is het al langer gebruikelijk dat in oktober weinig vogels present zijn. Deze soort heeft z’n trekstrategie aangepast en blijft in het najaar vooral ten noorden van Nederland.

Herhaling van najaar 2017?

Ook in het najaar van 2017 begon het ganzen- en zwanenseizoen laat. Van een aantal soorten waren de aantallen pas in januari bijgetrokken. De ontwikkelingen in de afgelopen twee seizoenen contrasteren met de trend naar juist vroegere aankomst die enkele soorten al vanaf 1990 laten zien. In sommige jaren verbleven half oktober al honderduizenden noordelijke ganzen en zwanen in ons land. Dat zijn aantallen waar we nu ver van verwijderd zijn.

Najaarstrek loopt achter

Bij de Kolgans passen de resultaten van de oktobertelling goed bij de trekbewegingen van gezenderde Kolganzen.  Van 23 met zenders uitgeruste individuen was er tijdens de oktobertelling nog maar één in Nederland gearriveerd. Andere individuen volgden pas in de tweede helft van oktober, waaronder de trekgolf van het afgelopen weekeinde. In het telweekeinde verbleven de meeste vogels in de Baltische Staten en zelfs nog tot diep in Rusland.  Ook dat verspreidingsbeeld contrasteert met eerdere analyses, die juist lieten zien dat Kolganzen eind september de Russische toendra verlaten en kort daarna in onze omgeving opduiken. Frappant genoeg verloopt de najaarstrek van de ganzen veel sneller dan de voorjaarstrek, wanneer ze via meer tussenstops naar de broedgebieden vliegen.

Nieuwe trend?

Het is nog veel te vroeg om de resultaten uit oktober 2017 en 2018 als structurele trend aan te duiden. In 2017 leek de vertraagde najaarstrek vooral ingegeven door een overvloedig aanbod aan oogstresten en niet-geoogste akkers op de route tussen Rusland en Nederland, volgend op extreme regenval die landbouwpercelen onbegaanbaar maakte. Dit najaar is de oogst echter bijna overal een stuk vroeger vanwege de extreme droogte. Welke oorzaak er ook schuilgaat achter de waargenomen ontwikkeling, duidelijk is in elk geval dat de najaarstrek een zekere dynamiek kent, en situaties waar we aan gewend raakten snel weer achterhaald kunnen zijn.

Kees Koffijberg