Hoe stoppen we de achteruitgang van de Zomertortel?

De Zomertortel is in Nederland een zwaar bedreigde soort geworden. De meest recente aantalsschatting komt uit op 600 tot 900 broedparen, slechts een schamele één procent van de populatieschatting uit de vijftiger jaren. En de achteruitgang is nog niet gestopt.

Datzelfde lot ondergaat een groot deel van de West-Europese flyway populatie waarmee de soort de twijfelachtige eer heeft om op de recente Europese Rode Lijst van bedreigde vogelsoorten te prijken.

Meerdere oorzaken

Er zijn diverse redenen genoemd voor die achteruitgang: intensivering van de landbouw, jacht op trekkende zomertortels in Zuid-Europa, verslechtering van overwinteringsgebieden in West-Afrika en de invloed van de ziekte Trichomonas (het Geel). Onderzoekers van de Radboud Universiteit, Vogeltrekstation NIOO-KNAW en Sovon Vogelonderzoek Nederland wegen en prioriteren deze oorzaken in een recent artikel in het wetenschappelijk tijdschrift Ibis.

Populatiemodel

Met behulp van een populatiemodel dat wordt gevoed door gegevens over reproductie en sterfte in Nederland en andere West-Europese landen, is nagegaan welke demografische factoren het beste de achteruitgang verklaren. Sinds de jaren 60 van de vorige eeuw is er sprake van een halvering van het aantal broedsels per paar. Ook is er verhoogde sterfte van jonge vogels in hun eerste levensjaar (van nestjong tot eerste broedseizoen). Deze factoren blijken het meest bij te dragen aan de afname. Daarnaast is de populatie erg gevoelig voor fluctuaties in de jaarlijkse overleving van de volwassen dieren, maar er zijn geen aanwijzingen dat deze zodanig is afgenomen dat dat de populatietrend negatief heeft beïnvloed.

Ruud Foppen, één van de auteurs: ‘De resultaten wijzen zeker op problemen die spelen tijdens de broedtijd. De uitdaging is daarom te zorgen dat er voldoende jongen groot worden gebracht en overleven tot hun eerste winter. Maar dat is niet het enige. De verdere overleving van de jonge vogels speelt ook een grote rol. Dit kan erop wijzen dat de jacht ook een negatief effect heeft.’

Moratorium

De invloed van de jacht wordt bevestigd door ander recent onderzoek in het kader van een internationaal actieplan, dat mede heeft geleid tot een voorstel om een moratorium voor de jacht in te stellen. Dat is echter niet genoeg om de situatie snel te verbeteren. Daarvoor moeten in de broedperiode effectieve maatregelen worden genomen om het leefgebied te verbeteren.

Belangrijk daarbij is het verbeteren van de voedselsituatie: aanplanten van akkergewassen (bijvoorbeeld zomergranen), aangevuld met de aanleg van voedselveldjes en akkerranden met een open structuur. Hierdoor is er het gehele seizoen onkruidzaad beschikbaar waar de zomertortel gebruik van kan maken. Dat verhoogt de kansen op meerdere broedsels en een goede overleving van de jongen. Ruud Foppen: ‘Als we dit op grote schaal in Nederland uitvoeren, dan zal daar overigens niet alleen de zomertortel baat bij hebben.’

Publicatie

Lisenka de Vries, Ruud Foppen, Henk van der Jeugd en Eelke Jongejans, Searching for the causes of decline in the Dutch population of European Turtle Doves (Streptopelia turtur). Ibis november 2021

De auteurs zijn verbonden aan Vogeltrekstation (NIOO-KNAW), Radboud Universiteit en Sovon Vogelonderzoek Nederland en werken samen binnen het Centre for Avian Population Studies (CAPS).