Terugblik Gelderland 2024
Het broedseizoen 2025 staat alweer voor de deur. Door gezondheidsomstandigheden heb ik als districtscoördinator (DC) eind 2024 jullie geen terugblik kunnen geven over de de stand van zaken van de zeldzame broedvogels in 2024 binnen de twee van de drie districten in Gelderland.
Zo’n vijftien jaar geleden nog een zeldzaamheid in Gelderland maar in 2024 komt de Cetti’s zanger uit op bijna 500 territoria (486) en de ontwikkeling lijkt nog niet af te zwakken. Het zwaartepunt ligt, logisch, rondom de Grote Rivieren (380 territoria), maar hoogstwaarschijnlijk ligt dit aantal nog hoger. De Grote Karekiet kent met 34 territoria vergeleken met 2023 een stabiel jaar. Ten opzichte van de periode 2019-2022 kent de soort een flinke opleving, waarbij deze vooral toe te schrijven is aan de hogere aantallen in het Grote Rivierendistrict (gemiddeld 6 t.o.v. gemiddeld 15 territoria in 2023-2024).Het Kleinst Waterhoen heeft in 2024 één territorium in het Bennekomse Meent. Het baltsende exemplaar is in de periode 24 tot en met 31 mei gehoord in het gebied.
Het verhaal van de Buidelmees is een treurig verhaal. In mijn 11,5 jaar DC-schap was er in elk jaar wel sprake van territoria, voornamelijk in de Gelderse Poort. In 2024 zijn in beide districten geen territoria vastgesteld van de soort.
Door het natte voorjaar en dus ondergelopen hooilanden had het Porseleinhoen een veel beter jaar. In totaal konden 37 territoria worden genoteerd, waarbij het zwaartepunt in het Veluwe district (30 territoria) ligt, waarbij ook de zuidoevers van enkele randmeren toebehoren zoals het Veluwemeer.
Ook de Kraanvogel profiteerde van het natte voorjaar. Niet eerder konden zoveel territoria worden vastgesteld, namelijk 5 territoria op de (flanken van de) Veluwe. Nadat het jaren van rondhangende exemplaren ging, lijkt de Koereiger zich nu ook duidelijk gevestigd te hebben in Gelderland als broedvogel. In 2024 werden de eerste broedgevallen in het Grote Rivierendistrict vastgesteld, namelijk 9 nesten in De Waarden bij Loevestein. De nesten zaten tussen de Lepelaar, Aalscholver en Kleine Zilverreigersnesten.
Met 47-52 territoria kent de Baardman in 2024 een stabiel jaar in beide districten. Net als in 2023 heeft op de Noord-Veluwe een Brilduiker een territorium gehad waarbij het paar in 2024 in totaal 8 jongen had.
Voor de Woudaap was 2024 in beide districten een iets beter jaar. Alle 5 territoria zijn vastgesteld in het Grote Rivierendistrict. In tegenstelling tot vele andere jaren lag de verspreiding in 2024 over het gehele district in plaats van alleen in het oostelijk deel.
De Roerdomp daarentegen laat een duidelijker stijgende lijn zien door de jaren heen. In totaal konden minimaal 43 territoria worden vastgesteld. Hierbij lag het zwaartepunt met minimaal 33 territoria in het Grote Rivierendistrict.
Broedvogels heide en bos
Eén van de belangrijkere bolwerken van de Middelste Bonte Specht bevindt zich op de Veluwe. Niet zo gek dat het aantal territoria afgelopen jaar dan ook uitkwam op minimaal 230 territoria. Omdat van een aantal belangrijke gebieden geen gegevens bekend waren, is een goede vergelijking met voorgaande jaren niet mogelijk. Ook het aantal territoria in het Grote Rivierendistrict heeft de laatste jaren een sprong gemaakt, Ondanks dat het aantal ten opzichte van 2023 gelijk is gebleven (33).
Op de Veluwe zijn in 2024 in totaal minimaal 55 territoria van de Raaf vastgesteld. Daarnaast lijkt de Raaf vanuit de Veluwe ook het Grote Rivierendistrict te gaan bezetten. In 2024 levert dat 7 territoria op.
De Kortsnavelboomkruiper heeft naast de Achterhoek en Zuid-Limburg een bolwerk op de Veluwe. In 2024 zijn in totaal 75 territoria op de Veluwe vastgesteld. Van de Draaihals ligt ook een belangrijk deel van de verspreiding op de Veluwe. Het gaat in 2024 om minimaal 49 territoria. Daarnaast zijn er 3 territoria vastgesteld in het Grote Rivierendistrict.
De Tapuit blijft het erg moeilijk hebben in Gelderland. In 2024 is op de Noord-Veluwe slechts 1 territorium van de soort vastgesteld. De Grote Kruisbek is een zeer zeldzame broedvogel, die van nature sporadisch in onze contreien broedt. In 2024 is tijdens een BMP-telling een paartje met jongen op de Noord-Veluwe waargenomen. Dit betrof het enige territorium in 2024.
De Grauwe klauwier beleeft een almaar doorgaande toename in territoria in beide districten. Op de Veluwe zijn 76 territoria vastgesteld. De Veluwe is echter zeer groot en nooit zullen alle geschikte delen goed zijn onderzocht op deze soort. Hierdoor is de genoemde 76 territoria een minimaal aantal. In het Grote Rivierendistrict zijn in totaal 28 territoria vastgesteld.
Ondanks dat delen van de Veluwe niet geteld werden in 2024, konden toch 753 territoria van de Nachtzwaluw op de Veluwe worden vastgesteld. In het Grote Rivierendistrict zijn 10 territoria, allen in het zuidoostelijk deel van het district, vastgesteld. Hiermee blijft het aantal territoria in dit district gelijk aan de voorgaande jaren. De Hop was in 2024 met 3 territoria op de Zuidwest-Veluwe goed vertegenwoordigd.
Broedvogels (kleinschalige) agrarische gronden & uiterwaarden
De Zomertortel lijkt een kleine opleving te hebben doorgemaakt in 2024 in beide districten. Onbekend is of dit te maken heeft met meer aandacht voor de soort en dus om een waarnemerseffect gaat. In beide districten konden 5 territoria worden vastgesteld. Het gaat hierbij in veel gevallen om slechts een enkele waarneming van een baltsend exemplaar. De Kwartelkoning leefde sinds jaren weer eens wat op met 14 territoria waarvan 10 territoria in het Veluwe district. Eveneens in het Veluwe district konden 2 territoria van de Bontbekplevier worden vastgesteld. Beide territoria bevonden zich in de uiterwaarden van de IJssel.
Broedvogels van waterrijke omgeving
Door de milde winter heeft de IJsvogel de opgaande lijn kunnen doorzetten. Minimaal 100 territoria werden in totaal vastgesteld. Van dit aantal is het overgrote deel (76 territoria) terug te vinden in het Grote Rivierendistrict.
Ondanks dat van de Grote Gele Kwikstaart in totaal 12 territoria werden vastgesteld is het niet mogelijk om een vergelijking met voorgaande jaren te maken. Dit heeft te maken dat niet evenveel geschikte gebieden elk jaar zijn bezocht. Binnen het Veluwe district zijn minimaal 9 nesten vastgesteld, 3 in het Grote Rivierendistrict.
In het Gelderse deel van de Randmeren bevinden zich elk jaar meerdere territoria van Krooneenden. In 2024 leverde dat minimaal 55 territoria op. Daarnaast is 1 territorium van de Krooneend vastgesteld in het Grote Rivierendistrict.
Roofvogels en uilen
De Zeearend blijft het goed doen in beide districten. Binnen de beide districten konden 5 territoria worden vastgesteld, waarvan 3 in het Grote Rivierendistrict en 2 territoria binnen het Veluwe district. Van deze 5 broedparen hebben 4 broedparen succesvol gebroed en 10 nestjongen grootgebracht.
De Rode Wouw had drie territoria in 2024 binnen de begrenzing van het Veluwe-district, namelijk 3 paar/territoria. Daarentegen werd de Zwarte Wouw alleen gevonden in het Grote Rivierendistrict, namelijk 2 territoria waarbij alleen nestbouw heeft plaatsgevonden. De Oehoe heeft het erg naar zijn zin op de Veluwe. Niet eerder werden 11 territoria vastgesteld binnen het Veluwe district. In eerdere jaren ging het om 4-5 territoria. De soort zit verspreid over de gehele Veluwe. Daarnaast is één territorium in het Grote Rivierendistrict vastgesteld.
Met 1 territorium had de Velduil een mager landelijk aandeel binnen het Veluwe district.
Dankwoord
Alle tellers weer bedankt voor het vele werk wat er weer verzet is! Het nieuwe seizoen staat alweer voor de deur. Aan alle tellers veel plezier tijdens het uitvoeren van alle tellingen en zien en horen van de vogels! Ten aanzien van de kolonievogels volgt een andere opzet per mail die voorafgaand aan het telseizoen rond wordt gestuurd.
Door: Matthias Koster | Districtscoördinator SOVON Grote Rivieren Gelderland & Veluwe
