Miljoenen vogels op de vlucht voor vuurwerk in nieuwjaarsnacht
Tot een afstand van tien kilometer hebben vogels last van het massaal afsteken van vuurwerk tijdens Oud & Nieuw. Met behulp van weerradars en vogeltellingen legt een internationaal team van onderzoekers bloot hoeveel vogels direct opvliegen na de start van het vuurwerk, op welke afstand van het vuurwerk en welke vogelsoorten vooral reageren. In het wetenschappelijke tijdschrift Frontiers in Ecology and the Environment pleiten de onderzoekers dan ook voor grote vuurwerkvrije zones om vogels te ontzien.
Op plekken waar vuurwerk wordt afgestoken tijdens nieuwjaarsnacht vliegen gemiddeld duizend keer zoveel vogels rond als tijdens andere nachten, met pieken van 10.000 tot 100.000 keer de gewone hoeveelheid vogels. Deze verstoring van vogels is het sterkst binnen de eerste vijf kilometer van het vuurwerk, maar tot tien kilometer vliegen er gemiddeld nog steeds minstens tien keer zoveel vogels als normaal.
“Vogels vliegen op als gevolg van een acute vluchtreactie door plotseling lawaai en licht. In een land als Nederland, met zeer veel overwinterende vogels, gaat het echt om miljoenen vogels die worden beïnvloed door het afsteken van vuurwerk”, zegt ecoloog en eerste auteur Bart Hoekstra van het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED) van de Universiteit van Amsterdam.
Weerradar en vogeltellingen
De onderzoekers wisten te achterhalen welke vogelsoorten opvliegen na het afsteken van vuurwerk en hoe snel ze dat doen. Ze gebruikten daarvoor informatie van KNMI-weerradars tijdens een heldere nieuwjaarsnacht en normale nachten, gecombineerd met verspreidingsgegevens van Sovon, op basis van water- en wintervogeltellingen door honderden vrijwilligers.
Het was al bekend dat bijvoorbeeld ganzen in waterrijke gebieden heel sterk reageren op vuurwerk, maar hoe vogels in andere gebieden dan waterplassen reageren was nog onduidelijk. Door gebruik te maken van telgegevens is duidelijk waar vogelsoorten zich bevinden. Op de radarbeelden is te zien waar ze ook daadwerkelijk opvliegen door vuurwerk. Zo konden de onderzoekers berekenen hoeveel vogels direct opvliegen na de start van het vuurwerk, op welke afstand van vuurwerk dat gebeurt en welke soortgroepen vooral reageren.
Paniek in de lucht
De analyse maakt duidelijk dat alleen al in de studiegebieden rondom de radars in Den Helder en Herwijnen bijna 400.000 vogels direct opvliegen bij de start van het vuurwerk tijdens de nieuwjaarsnacht. Bovendien blijkt dat vooral grotere vogels, zoals ganzen, eenden en meeuwen in open gebieden urenlang en tot honderden meters hoogte rondvliegen. Daarbij bestaat het risico dat ze in slecht winterweer terechtkomen, of dat ze door de paniek niet weten waar ze naar toe vliegen en er ongelukken kunnen ontstaan.
In de buurt van bos en halfopen leefgebied zijn de gevolgen van vuurwerk voor vogels minder sterk. Bovendien leven daar kleinere vogels, zoals mezen en vinken, die minder geneigd zijn weg te vliegen door verstoring.
Vuurwerkvrije zones
Omdat 62 procent van alle vogels in Nederland leeft binnen een straal van 2,5 kilometer van bewoond gebied, zijn de gevolgen groot voor alle vogels in het hele land, zegt Hoekstra: “Vliegen kost ontzettend veel energie, dus in de koude wintermaanden wil je vogels zo min mogelijk verstoren. Vooral in open gebieden zoals graslanden, waar veel grotere vogels overwinteren, zijn maatregelen van belang.” De auteurs pleiten dan ook voor vuurwerkvrije zones om gebieden waar grote vogels leven die veel last hebben van vuurwerk. Hoekstra: “Voor vogels zou het het beste zijn als we toegaan naar lichtshows zonder geluid, zoals droneshows of siervuurwerk zonder heel harde knallen.”
