Hidde Bult: Waarnemer van Verdienste
Hidde Bult is een bekende naam in de vogelwereld van Sovon. Tijdens de recente Landelijke Dag werd hij samen met vier andere vogelkanjers benoemd tot 'Waarnemer van Verdienste'. Deze eer valt te beurt aan tellers die al meer dan 25 jaar actief zijn voor Sovon. Hoog tijd voor een interview.
Als kleuter was ik al geïnteresseerd in dieren en maakte talloze tekeningen van aquaria en vissen. Met mijn vader Wim Bult ging ik al sinds jong vogels kijken in de omgeving van Heerlen. Mijn eerste notitieboekjes dateren al uit 1961. Op de middelbare school werd ik lid van de NJN en per fiets verkenden we Heuvelland, het Maasdal bij Itteren en Stevensweert, Midden-Limburg en de Groote Peel. Al vanaf 1966 telde ik watervogels voor het toenmalige ITBON bij Stevensweert, de voorloper van de watervogeltellingen die Sovon nu coördineert.
Hoe het verder ging
Kwantitatief broedvogelonderzoek deden we niet, het stond toen nog in de kinderschoenen. Maar, bij een fietstocht naar de toenmalige kolonie Kwakken bij de Peel hoorden Jan Bais, Rob Goldbach en ik in mei 1966 bij Koningsbosch een onbekende zang. Het bleek een Ortolaan, een nieuwe soort voor ons! En een eindje verder zong er nog een. Het jaar daarop zocht ik systematischer en kon een twintigtal zangposten op een kaartje intekenen. Die nog onbekende populatie was vast nog groter want ik bestreek lang niet al het geschikte habitat. Een soort BSP bijzondere Broedvogelproject “avant la lettre”. Grauwe Gors en Kuifleeuwerik waren toen zo talrijk dat we ze niet altijd noteerden. Helaas is al dat moois in het boerenland inmiddels volledig teloorgegaan.
Woonachtig te Putte
Na mijn studie biologie verhuisde ik in 1978 voor mijn werk naar Putte, een dorp op de Belgische grens. Dat leek me wel wat, want in de net verschenen Broedvogelatlas waarvan Ray Teixeira de auteur was, stonden veel leuke stippen op de Brabantse Wal. Bij toeval werd Paranka Surminski, de partner van Ray, onze tandarts. Ray vroeg of ik al meedeed met onderzoek voor de jaarrond Atlas van de Nederlandse Vogels, dat toen in volle gang was. Daar was ik al mee gestart. Dat was geen straf, want in die tijd was de Brabantse Wal terra incognito en dat bleek nog vogelrijker dan verwacht. In de Kriekelareduinen op de grens met de Kalmthoutse Heide nestelden toen nog Geelgorzen, Wulpen, Tapuiten, Ransuilen, Korhoen en Nachtzwaluwen. Door stikstofdepositie, verdroging en verstoring zijn ook alle mooie heidesoorten uitgestorven, afgezien van de Nachtzwaluw. In 1985 startte het Bijzondere Soorten Project (BSP)-broedvogels en sindsdien telde ik jaarlijks Nachtzwaluwen in enkele kwartblokken. In juli van dat jaar stootte ik daarbij zowaar op een Korhen met twee kuikens. Een schitterende bonuservaring, maar achteraf was het helaas wel het allerlaatste teken van leven van een Korhoen op de Brabantse Wal.
Lid van VWG Bergen op Zoom
Alras werd ik lid van de VWG Bergen op Zoom en deed mee met de internationale Midwintertellingen en de maandelijkse watervogeltellingen in het 1983 afgesloten Markiezaat. Daarnaast inventariseert de VWG vanaf 1986 in het Markiezaat jaarlijks broedvogels in een BMP plot. Dat is een proefstrook die elk habitat doorsnijdt en zo een beeld geeft van de ontwikkelingen van de broedvogels in dat reservaat.
Broedvogels tellen
In 1988 kreeg de VWG de kans om broedvogels van Landgoed Groote Meer, dat normaal gesloten is voor het publiek, te onderzoeken. Op Groote en Kleine Meer, toen de grootste vennen van Nederland, nestelden Roodhalsfuut, circa 75 paren Geoorde Fuut (daarmee de grootste kolonie van Nederland), Zwartkopmeeuw, Pijlstaart, Smient, een tiental Zomertalingen, Grutto’s en Tureluurs. Door grondwateronttrekking door drinkwaterbedrijven, industrie en landbouw vielen die vennen na 1990 droog waardoor die rijkdom aan soorten verloren is gegaan.
Atlasproject
In 1990 startte een atlasproject om alle broedvogels van West-Brabant in kaart te brengen waaraan de VWG Bergen op Zoom ook meedeed. Uiteindelijk werd het een grote klus. We moesten vanuit Bergen op Zoom bij wijze van ontwikkelingshulp tot de grens met Midden-Brabant broedvogels in kaart brengen. In 2007 lukte het tóch de Atlas van de West-Brabantse broedvogels te publiceren. Daarbij bleek dat er bijna tienmaal meer Nachtzwaluwen op de Brabantse Wal zaten dan bekend was. Mede op grond van de cijfers uit de West-Brabantse broedvogelatlas zijn de Brabantse Wal, het Markiezaat en het Zoommeer aangewezen als Vogelrichtlijngebieden. Heel positief is dat soorten als Slechtvalk, Zeearend, Oehoe, Grauwe Klauwier en Raaf verschenen als broedvogels. Maar, ondanks die aanwinsten is het aantal broedvogels op de Brabantse Wal flink gedaald door verzuring, verdroging en verschraling van het boerenland.
Mijn favoriete soort: de Nachtzwaluw
Vanaf 1992 inventariseer ik om de vijf jaar Nachtzwaluwen op de zuidelijk Brabantse Wal. Een flinke klus, omdat er per avond weinig schemertijd is waarbinnen je ze goed kunt opsporen. Je moet dus veel avonden op stap. Tijdens dit werk realiseer ik mij dat fietspaden zoals op de Veluwe of in Drenthe vergeleken met het mulle West-Brabantse klapzand een ongekende luxe zijn. In 1998-2000 en 2012-2015 was ik coördinator binnen onze VWG voor de landelijke Atlasprojecten van Sovon. Misschien verrassend voor de rest van Nederland, maar minder voor ons, bleek uit beide boeken dat het Atlasblok met Bergen op Zoom binnen Nederland voor het hoogste aantal soorten broedvogels favoriet was om een territorium te vestigen.
Contactpersoon tussen de VWG en Sovon
In 2015 nam ik van Ray de rol als contactpersoon tussen de VWG en Sovon over. Sindsdien coördineer ik binnen de Sovon-projecten waaraan de VWG deelneemt. Dat zijn de watervogeltellingen, de slaapplaatstellingen van Aalscholvers, Wulpen en ganzen, de midwintertellingen in de polders en kanalen tussen Zeeland en Noord-Brabant en het BMP-plot in het Markiezaat. Sindsdien doe ik ook aan twee PTT-routes mee waarmee Ray al in 1985 was gestart. Op persoonlijke titel doe ik vanaf 2008 mee aan het MUS project en tel jaarlijks ook nog twee BMP-plots op Zeldzame soorten .
Actief binnen de VWG
Jan-Willem Vergeer verzorgde in 2016 een cursus over het BMP-onderzoek voor ons. Ton Bakker en ik gaven in het veld de praktijklessen. Dat heeft geholpen om de BMP-expertise binnen de VWG op te krikken. Vanaf 2017 heb ik met de VWG geprobeerd om niet alleen de Nachtzwaluw, maar achtereenvolgens ook Zwarte Specht, Dodaars, Wespendief integraal te tellen op de Brabantse Wal. Dodaars en Zwarte Specht bleken helaas hun instandhoudingdoelstelling niet meer te halen, wat niet vreemd is gezien verdroging en verzuring door de overmatige stikstofdepositie.
Windmolens met een detectiesysteem
Bij het onderzoek van de Wespendief ontdekten we toevallig dat die in de Zeekleipolders op de grens met Zeeland naar wespennesten gaan zoeken. Dat was over het hoofd gezien door het vermaarde ecologische adviesbureau dat initiatiefnemers van Windpark ZeBra begeleidde: “die Natura 2000-soort komt er niet voor als broedvogel” was hun stellige uitspraak. Uiteindelijk is in overleg met de initiatiefnemers en de groene clubs, waaronder de VWG Bergen op Zoom, een convenant tot gekomen waarbij windmolens met een detectiesysteem voor Wespendief, Zeearend en andere vogels uitgerust zullen worden.
Voorzitter van de VWG
Sinds enige jaren ben ik voorzitter van de VWG Bergen op Zoom. Op dit moment doen een aantal leden heel enthousiast mee met LiveAtlas, het instapproject van Sovon. Binnen de term van LiveAtlas valideer ik lijsten uit Noord-Brabant en Zeeland. Een leuke klus, al geeft het een hoop werk. Binnen de landelijke top tien van meest actieve tellers zijn er namelijk zeven voornamelijk actief binnen ‘mijn’ validatiegebied. Verder schrijf ik verslagen die gepubliceerde worden in de “Veerkracht”, het periodieke tijdschrift van de VWG.
Verre landen
Tenslotte ga ik liefst een paar maal per jaar op vogelreis in verre landen. Colombia en Oman waren mijn laatste bestemmingen. Ik vind het een hele eer om als “Waarnemer van verdienste” gekozen te zijn. Maar, als er een zeldzaamheid in de regio opduikt, vind ik het zeker zo leuk om daarnaartoe te gaan. Kortom ik amuseer me wel.
