Gelderse vogelaar in de kieker: Hilde Ham.
Deze a-typische foto toont Hilde Ham in actie tijdens een Bekenbeleefdag in Epe, georganiseerd door de Bekenstichting. Want niet alleen vogels in de lucht boeien haar. Ook onderzoekt ze met veel plezier wat sommige vogels eten. Zo smullen Meerkoeten onder andere van grote dansmuglarven die in het water leven. Deze larven vallen onder de categorie waterfauna. Naast vissen consumeren IJsvogels zo nu en dan ook libellelarven en andere ongewervelde insecten die in het water leven. Kwikstaarten en Boomvalken smullen juist van libelle-imago’s. En ze geeft ons ook nog een snelcursus vogels en kunst.
Ik ben afgestudeerd als kunsthistoricus aan de Universiteit Utrecht én cum laude aan de Universiteit voor Humanistiek. Daarna volgde ik een internationaal PhD traject over Mind in Life en werkte ik als zelfstandig adviseur en trainer in organisaties. Van kinds af aan speelden natuur en cultuur een belangrijke rol in mijn leven. Sinds mijn pensioen ben ik actief bij Sovon, RAVON (monitoren van reptielen, amfibieën en vissen), de Vlinderstichting (monitoren van witsnuitlibellen en nachtvlinders), KNNV Apeldoorn, KNNV Epe-Heerde, IVN Apeldoorn en last but not least de Bekenstichting.
Wanneer ben je begonnen met vogelen?
Vijfenveertig jaar geleden is het heilige vogelvuur in mij gaan branden tijdens een lange rondreis van bijna anderhalf jaar met mijn huidige partner. De verschillen tussen vogels in vormen, silhouetten, snavels (krom, recht, lang, kort, puntig, stomp etc.), poten, kleuren, gedragingen en het aanpassend vermogen blijven me tot op de dag van vandaag fascineren. Een Zwartvoetpinguïn, Weka of broedende Zuidelijke Koningsalbatros vergeet ik nooit meer. Een Quetzal blijft me verwonderen met zijn betoverend groene verenkleed, blauwachtige glans, sneeuwwitte onderstaartveren en felrode buik. Dichter bij huis vergaap ik me aan het baltsgedrag van Kemphanen. De acrobatische buitelvluchten van Kieviten en het betoverende prrrrrrrr-ratelgeluid van Nachtzwaluwen.
Mijn trouwe Swarovski, fototoestel en rugzak sjouw ik overal mee naar toe. In een kijkhut leg ik mijn rugzak in een hoek. Installeer me. Drink een kop thee en geniet van een IJsvogel die jonkies aan het voeren is. De azuurblauwe flits staat erom bekend dat hij in het water duikt zonder een grote plons te veroorzaken, omdat zijn gestroomlijnde snavelvorm voor weinig waterweerstand zorgt. De Japanse ingenieur Eiji Nakatsu bestudeerde deze ijsvogelsnavel tot in detail (biomimicry) om tot de meest effectieve en efficiënte vorm van een kogel- of hogesnelheidstrein te komen.
Na een paar uur word ik koud en besluit dat het welletjes is. Sta op. Rek me uit. Draai me om en verlaat zonder om me heen te kijken de hut. Na ruim een half uur lopen ben ik bij de auto en schrik me rot. Mijn rugzak met autosleutels, autopapieren en portemonnee ligt nog in de kijkhut. Balen. Ik ren terug. Open hijgend de deur van de hut en haal opgelucht adem.
Intussen vullen boekenplanken zich met vogelboeken, -gidsen, handige naslagwerken en romans over veren, eieren, trekgedrag en habitats. Handig voor een andere hobby. Schrijven. Over snippen, Steenlopers, spechten en Spreeuwen.
Vogelwerkgroep
Ik ben lid van de gastvrije vogelwerkgroep KNNV Apeldoorn met ruim 60 leden. Iedere eerste dinsdagavond van de maand hebben we een werkgroepavond. De inhoud varieert van een reisverslag over Suriname tot een try-out voor een vogelcursus Uilen, Tuin-, Bos- of Weidevogels. Van vogels in gemeentewapens tot aerodynamica. Twee keer per maand kunnen we op pad met een excursie. Locaties variëren van de Randmeren tot Hoog Buurlo. Van het Lauwersmeer tot Park Lingezegen bij Arnhem of de Vreugderijkerwaard bij Zwolle. Voor het jaarlijks terugkerende vogelweekend reizen leden naar het Lauwersmeergebied, Zeeland of Texel.
In mei 2025 vul ik een avond over Vogels en Kunst. Voor de Groene Specht ga ik eeuwen terug in de tijd. Jeroen Bosch (ca. 1450-1516). Tuin der lusten. Laat-middeleeuwse beeldtaal. Hangt in het Prado in Madrid. Wie kent het niet. Op het middenpaneel treffen we aan de linkerkant een uil. Hij is lang niet de enige vogel op het drieluik. Een gigantische stoet uit de kluiten gewassen vogels wordt door mensen bereden. We herkennen een Gaai (symbool voor vindingrijkheid), Hop (symbool voor vrouwenloper), Wilde Eend (symbool voor emotionele rust), IJsvogel en Roodborst. De laatste werd voornamelijk in verband gebracht met vrolijkheid, plagen en melancholie. De Putter staat symbool voor doen alsof je vrolijk bent om zo te kunnen overleven. Ook werden vogels geassocieerd met seksualiteit. Dubbelzinnigheid. Fallussymbolen. Het woord ‘vogelen’ was niet alleen een ouderwetse meervoudsvorm, maar ook een synoniem voor geslachtsgemeenschap. Koren op Freuds molen.
Aan de ene kant probeert Jeroen Bosch de werkelijkheid na te schilderen. Aan de andere kant trekt hij deze groep vogels uit hun natuurlijke verband. De verhoudingen zijn zoek. Mensen die op vogels rijden. Onmogelijk. Ook de natuurlijke leefruimten zijn verwisseld en werken vervreemdend. Vogels leven in het water en vissen op het land of in de lucht. De groene specht is herkenbaar, maar niet geheel correct afgebeeld. Het zwarte masker ontbreekt.
In mijn IVN-NGO (Natuur Gidsen Opleiding) onderzoeksgebied bij Van der Valk in Apeldoorn was een Groene Specht in een oude, holle boom aan het broeden. Toen het jong zijn kop naar buiten stak, maakte ik een Sacre du printemps achtige rondedans. Een mannetje. Zo mooi. De vreugde was echter van korte duur. De natuur is hard en meedogenloos. Aan dit prille leven kwam abrupt een einde. Doodsoorzaak onbekend.
Favoriet gebied
Ik heb geen favoriet gebied. De afwisseling in habitats (bos, heide, riet, water, weiland) vind ik juist interessant, boeiend en leerzaam. Rietzangers vind je niet in een bos. Spechten wel. Weidevogels foerageren in plas-dras. Kuifmezen niet. Boomleeuweriken met korte kuif en korte staart vind je op hei en zandgronden. Strandleeuweriken aan de kust. Elke vogelsoort heeft zijn eigen habitat-preferenties.
Mooiste waarneming
Een voordeel van ouder worden is dat tal van ervaringen en herinneringen zich ergens in een geheugenlaatje opstapelen. Sommige laten een onuitwisbare indruk achter. Andere zijn vergeten, maar komen weer naar boven dankzij waarneming.nl. Het statige loopgedrag van een Secretarisvogel in Zuid-Afrika imponeert. De acrobatische toeren die een Kievit uithaalt tijdens het baltsen fascineren. Of het verstoppertje spelen met een Grote Bonte Specht. Zodra ik één stap verzet, komt hij ook in beweging. Vogelstemmen blijven bekoren. Als ik het geluid niet kan plaatsen, dan helpt Merlin me uit de brand.
Nachtzwaluwen zetten mijn wereld op de kop. Ze slapen en rusten overdag. Foerageren in de schemer en ‘s nachts. Het liefst bij volle maan. Hun geluid is onmiskenbaar. Monotoon prrrrrrr-rrrrrrr-rrrrrrrr. Bij zwoel en windstil weer van verre te horen. Ze vliegen heen en weer en in prachtige cirkels. Rusten op een tak van een grove den. Wat een genot. Tijdens hun baltsvluchten halen ze spectaculaire capriolen uit met klappende vleugels. Toch overheerst en imponeert hun sonore geluid. Niet veel later is het weer raak. Onmiskenbaar. Tegen de achtergrond van een zachtroze hemel zie ik een silhouet vliegen. Geruisloos. Licht. Wendbaar. Stijgend. Glijdend. Dalend. Wonderschoon. Tijdens de vlucht hoor ik een zachte, maar scherpe roep: ‘krruiet’. Hij zoekt contact met soortgenoten.
Welke (Sovon-)tellingen doe je?
Ik doe mee aan diverse jaarlijks terugkerende telprojecten. MUS in het Matenpark. BMP-B in Berg en Bos. PTT bij Voorst. Winterwatervogels langs de Grift en het Apeldoorns Kanaal. Nachtzwaluwen op het Kootwijkerzand. In het voorjaar broedvogels bij Van der Valk. In het najaar maak ik samen met Ineke Klaver en Rein van Putten ruim 40 nestkasten op het Van der Valk terrein schoon.
Voor mij is Sovon een professionele organisatie die in brede zin gegevens over vogels verzamelt en verwerkt en zich op het nationale en internationale podium blijft ontwikkelen en innoveren. Via de Sovonacademie kunnen vogelaars zich verdiepen in kennis en kunde.
