Beschermde natuur in Europa schiet tekort voor trekkende zangvogels
Uit onderzoek naar 30 zangvogels die in Europa broeden en in Afrika overwinteren, blijkt dat voor geen van deze soorten voldoende leefgebied beschermd is volgens de Europese biodiversiteitsdoelen voor 2030. Uitbreiding van het oppervlakte aan beschermde natuur heeft zeer waarschijnlijk een positieve invloed op de afnemende aantallen trekvogels, schrijft een internationaal onderzoeksteam in Nature Communications.
Veel trekvogelpopulaties zijn de afgelopen jaren in aantallen afgenomen. Vaak is menselijke activiteit hier de oorzaak van: verlies aan leefgebied, intensief landgebruik en klimaatverandering. Binnen de Europese Unie is afgesproken dat in 2030 30% van het landoppervlak uit beschermde natuur moet bestaan. Kunnen trekvogels hier voldoende van profiteren? Natuurgebieden zijn vaak beschermd op grond van daar voorkomende populatie broedvogels. Voor watervogels zijn ook vaak belangrijke doortrek en overwinteringsgebieden beschermd (denk aan Waddenzee). Maar hoe zit het met zangvogels die doorgaans veel minder geconcentreerd gebruik maken van gebieden en waarvan de doortrekgebieden sterk variabel zijn?
Vogeltellingen
Om te achterhalen hoeveel leefgebied van trekvogels goed beschermd is, berekenden de onderzoekers met behulp van vogelwaarnemingen verzameld in het EuroBirdPortal (zie kadertekst onderaan deze pagina) hoe de wekelijkse verspreiding van 30 soorten trekkende zangvogels overlapt met beschermde natuurgebieden in Europa en met beleidsdoelen om deze gebieden uit te breiden.
Met de huidige norm dat 17% van het landoppervlak een beschermde status moet hebben geldt voor 17 van de 30 onderzochte soorten dat het areaal beschermde natuur in Europa momenteel voldoende bescherming zou bieden tijdens hun verblijf. Voor geen van de onderzochte soorten zou dat echter gelden als de 30%-norm van de doelstelling voor 2030 wordt aangehouden.
Boerenlandvogels slechtst beschermd
Voor de Beflijster is het grootste aandeel van het leefgebied momenteel beschermd. Gemiddeld over het jaar heeft 35% van de gebieden waar de Beflijster in Europa verblijft een beschermde status. Voor de Ortolaan, een soort die vooral in agrarisch gebied leeft, was dat slechts 9%. Over het algemeen zijn soorten van het boerenland het slechtst af. De onderzoekers verklaren dit doordat doorgaans de economisch minst rendabele gebieden een status als natuurgebied krijgen, terwijl de landbouwgebieden intensief gebruikt worden en amper beschermd zijn.
De onderzoekers concluderen ook dat het oppervlakte beschermd gebied waarbinnen een vogelsoort leeft een positief verband heeft met de populatieontwikkeling over de langere termijn. Hoe meer leefgebied van de trekvogels beschermd is, hoe positiever hun populatietrend doorgaans is. Dit geeft aan dat het inzetten op beschermde gebieden zin heeft, zolang dit ook gebeurt met kennis van zaken over de gebieden die door de trekvogels gebruikt worden.
Het nut van jaarrond tellen
Voor dit onderzoek zijn verspreidingskaarten per week gemaakt op basis van tellingen uit heel Europa (zie box). Om een beeld van de verspreiding van vogels door het hele jaar te hebben, is het belangrijk om jaarrond te tellen. In Nederland dragen vogelaars daar aan bij met complete lijsten uit LiveAtlas, de Jaarrond Tuintelling en aan trektellingen. Deze lijsten vertellen namelijk ook veel over het voorkomen van vogels buiten de broed- en wintergebieden, bijvoorbeeld tijdens de najaarstrek. Uiteraard worden ook de broed- en watervogeltellingen meegenomen. Informatie over het jaarrond voorkomen van vogels kan uiteindelijk helpen om ze beter te beschermen.
Lees hier het artikel in Nature Communications:
EuroBirdPortal
Het EuroBirdPortal (EBP) is een project onder auspiciën van de European Bird Census Council (EBCC), bekend van onder meer de Europese broedvogelatlas en de Farmland Bird Index. EBP verzamelt tellingen en waarnemingen via zogenaamde waarneemportals, vaak nationaal georganiseerd. In Nederland levert Sovon de tellingen en ook de gegevens van waarneming.nl worden gebruikt. Dat levert een miljoenen gegevens op waarbij van dag op dag de verspreiding van vogelsoorten in bijna heel Europa bekend is. Op EuroBirdPortal kun je ‘live’ de bewegingen van tal van vogelsoorten over Europa volgen.
