Annette van Berkel volgt merelnesten in het Jaar van de Merel
Annette doet heel fanatiek mee aan het Jaar van de Merel. Nesten vinden is belangrijk en het is een kunst.
Annette heeft afgelopen voorjaar tweeëntwintig merelnesten gevolgd om meer te weten te komen waar in het broedseizoen het mis zou kunnen gaan en hoe een broedseizoen van een Merel er überhaupt uitziet. Van veel soorten die in nestkasten broeden weten we veel over het broedsucces. Van een algemene soort als de Merel echter maar heel weinig.
Hoe begon je interesse in vogelonderzoek?
Met het broedvogelmonitoringsproject (BMP) is het allemaal begonnen. De eerste aanraking met tellen van vogels voor Sovon. Mijn vaste telgebied was een park bij mij in de buurt waar ik graag de broedvogels wilde ontdekken en volgen. Via mijn partner hoorde ik over het project Jaar van de Merel van Sovon. Ik dacht meteen: dit is iets voor mij. Ik kijk namelijk al langer naar de Merels in onze tuin. Wat ze doen, hoe ze zich gedragen, welk voer ze meebrengen en of er jongen uitvliegen volg ik al langer. Maar nu dus heel gericht en veel systematischer met behulp van het Nestkaartproject. Zoeken naar nesten en daarna geregeld volgen en vastleggen via Avinest geeft een schat aan informatie.
Ik heb tot nu toe tweeëntwintig Merelnesten gevolgd, waarvan een aantal is mislukt. In het voorjaar heb ik ook de cursus van Sovon gevolgd om te weten waar je op moet letten tijdens je zoektocht in de buurt naar Merelnesten.
Hoe pak je het zoeken naar nesten aan?
Zingende mannetjes Merels en waakse vrouwtjes verraden vaak de broedlocatie. Dichte struiken zijn per definitie de beste broedlocatie. Dus op afstand kan ik al een beetje inschatten waar de Merel haar nest zou kunnen hebben. Ik speur de struiken of hagen af en kijk vaak vanonder de haag naar boven om te zien of ik ergens een grote zwarte bal in de struik zie zitten. Als ik in de buurt ben hoor ik vaak ook een alarmkreet op afstand. Op deze manier weet ik dat ik warm ben.
Als je een nest gevonden hebt wacht ik tot de merelvrouw eraf is en kijk dan snel wat er in zit.
Als ik mijn vervolgbezoeken breng om te weten hoeveel eieren of jongen er in het nest aanwezig zijn, doe ik altijd heel voorzichtig. Ik ga nooit in één streep naar het nest toe. Je weet nooit of er een Ekster of een Kraai van een afstandje zit mee te kijken. Met een kleine digitale fotocamera in de aanslag bezoek ik het nest en razendsnel maak ik een foto van de inhoud van het nest en klaar ben ik.
Dat doe je één keer als er eieren zijn en één keer als er jongen zijn. Met de foto van de jongen kan je de leeftijd bepalen en kan je van alles berekenen zoals wanneer het eerste ei gelegd is. Vervolgens controleer ik tussentijds nog één of twee keer op afstand met de kijker of alles nog goed gaat met het nest. Als de jongen uitgevlogen zijn of als er niets meer gebeurt bij een nest terwijl dat nog wel zou moeten, controleer ik het nest nog een keer van dichtbij: de nacontrole. Vaak kan je aan allerlei sporen nog wel herleiden wat er gebeurd is. Dus een nest wordt in elk geval twee (als je het ontdekt terwijl er al jongen zijn) of drie (als je het ontdekt met eieren) keer gecontroleerd.
Vroeger volgde ik ook al op afstand Merels en keek heel erg naar hun gedrag. Zonder onderzoeksdoel ging ik dan ook niet kijken hoeveel eitjes er in zaten. Ik ben opgegroeid met de regel dat je een nest met rust moet laten.
Hoe vind je het om te doen?
Het leuke aan het volgen van de merelnesten is dat je nauwkeurig gaat leren kijken naar de Merels en hun gedrag. Hierdoor kom je een hele hoop meer te weten dan op het oog doet lijken. Elke Merel is in gedrag weer anders, heeft een andere strategie en is heel schuw of minder schuw. Elke Merel heeft zijn eigen persoonlijkheid. Dit ontdek je allemaal door er veel tijd in te steken en goed te observeren.
In mijn tuin gaat het niet echt best met de Merels. Er is nog geen nest groot geworden. De Ekster komt al kijken op de locatie als het vrouwtje nog bezig is met haar nest te bouwen. Ze heeft sinds haar laatste leeggehaalde nest alweer drie nesten gebouwd en dat laatste nest is ook al weer geïnspecteerd door een Ekster. Kortom geen succes. Op andere plekken gaat gelukkig een stuk beter. In de ecologische wijk EVA-Lanxmeer in Culemborg, gaat het doorgaans heel erg goed met de Merelnesten terwijl daar toch ook Eksters en heel veel katten zitten. Volgend jaar wil ik hier dan ook meer nesten gaan volgen om te kijken of het klopt dat het hier succesvoller is en waar dit aan zou kunnen liggen.
De laatste jaren laat de Merel in mijn MUS-telgebied een toename zien, dat is dan wel weer opvallend.
Wat leer je nog meer over Merels?
Merels blijven zich ook ontwikkelen en proberen zelfs door hun gedrag de Eksters te misleiden. Zo had ik op een gegeven moment een nest gevonden tussen opgeslagen materialen aan de achterkant van een schuurtje. Dat schuurtje stond met de achterkant vlak tegen een gigantische beukenhaag aan.
De ouders benaderden het nest door ergens, ver van het nest de haag in te vliegen en zich dan onzichtbaar door de haag naar het nest te begeven. Daar staken ze over naar het nest. Voor Eksters leek het of dat nest ergens in die haag moest zitten. Zij hebben bij herhaling geprobeerd het nest te vinden met een hoop alarm van de Merels tot gevolg. Maar het nest tegen het schuurtje vonden ze niet.
Door al mijn observaties en ontdekkingen is de Merel intussen wel mijn favoriete vogel geworden. Ik vindt het heel belangrijk om met al deze observaties bij te dragen aan een beter inzicht en kennis over de Merel. Misschien komen we er achter waarom de soort achteruit gaat en waar dit aan zou kunnen liggen. Als je begrijpt wat er allemaal gebeurt kunnen we er misschien ook wel wat aan doen. Met mijn kennis en die van andere merelvolgers in heel Nederland kunnen we meer inzichten krijgen. Misschien zal de merelstand weer gaan toenemen of in elk geval geen daling meer laten zien.
Heb je tips voor geïnteresseerde vogelaars?
Mijn tip is: maak zoektochten onderdeel van een onderzoek met een ontheffing die je via Sovon kunt aanvragen. Ga niet zomaar alleen op pad en begin niet zonder plan nesten te zoeken.
Lees je goed in, volg eventueel een cursus van Sovon of leer van een ervaren nestenonderzoeker en zorg dat je weet wat je doet.
Meer lezen?
Dit interview met Annette van Berkel lees je ook terug in de net verschenen juninummer van Sovon-Nieuws. Als lid van Sovon kun je het hele nummer lezen. Vrijwilligers van Sovon zijn al lid voor 21.50 euro per jaar.
Kijk op www.sovon.nl/word-lid-van-sovon
